2022 Dünya Kupası’ndaki Akılalmaz Olaylar

Türkiye bu sefer Dünya Kupası’nda olmasa da biz dahil tüm sporseverlerin gözü Katar’da düzenlenen 2022 Dünya Kupası maçlarında… Önümüzdeki 1 ay boyunca sürecek turnuva boyunca, internet kullanımının da tavan yapacağı düşünülüyor. 

Ancak 2022 Dünya Kupası’nın daha evvelki etkinliklerden ayrılan tuhaf bir tarafı da var. Düzenlenmeye başladığı 1930 yılından bu yana dünya kültürlerinin birbirleriyle kaynaştığı bu aktiflikte teknoloji, tahminen de birinci kez neyi nasıl konuştuğumuzu bu kadar etkiliyor. 

Katar’ın Dünya kupasına konut sahipliği yapacağı aslında 2010 yılından bu yana aşikardı:

Sadece 1 ay sürecek turnuva için Katar’da 12 yıldır, yaklaşık 5 milyon çalışanın çalışmasıyla 8 stadyum, sayısız otel ve binlerce aktiflik alanı inşaa edildi:

Hatta bu stadyumların sahip olduğu teknolojiler de merak konusu ama…

…inşaatlar sırasında 6500’den fazla göçmen emekçi hayatını kaybetti:

Göçmen emekçi vefatları büyük tartışmaları, boykot hareketlerini beraberinde getirdi ve taraftarlar, Katar’daki aktifliğe gitmeme kararları almaya başladılar. Katar’da hayatını kaybeden göçmen çalışanların sayısı, ülkedeki büyükelçilikler aracılığıyla edilinilip The Guardian tarafından haberleştirilmiş ve Katar bu argümanları reddetmişti. Akabinde kaza geçiren göçmen personellerin tazminat üzere haklara kavuşması için çalışmalar yapıldı.

Turnuva için 220 milyar dolar para harcayan lakin 3 milyon nüfusu olan Katar’ın stadyumları doldurmak için tek güvendiği husus ise turizmdi: 

Sözde her ülkeden kitleler halinde turistler gelecek ve harcanan 220 milyar dolar misliyle geri kazanılacaktı.

O da olmadı ve tezlere nazaran Katar, daha turnuva başlamadan her ülkeden gelecek makul sayıdaki taraflara günlük 250 riyal, yani 1300 TL fiyat teklif etti:

Üstelik ülke başına seçilecek bu 1600 taraftarın tüm masrafları karşılanacaktı. Maaşlı taraftarlardan beklentiler de hayli kolaydı: En az 2 hafta boyunca kalmak, turnuva ve ülke hakkında toplumsal medyada olumlu paylaşımlar yapmak…

Hatta bir öbür argümana göre her ülkenin formasını giyip marşını söyleyen aslen “Pakistanlı gündelikçi taraftarlar” ortaya çıkmaya başladı:

Katar’ın hudut komşusundan gelen bu beşerler için günde 10 dolar fiyat ödendiği yazıldı.

Aslen Pakistanlı fakat türbinlerde Alman, İngiliz, Norveçli olan taraftarlar birden hortlayınca her şey fıkraya dönüştü, şöyle görüntüler görmeye başladık: 

Katar hükümetinin talebiyle FIFA, turnuvadan iki gün evvel stadyumlarda alkol satışını yasakladı ve LGBT taraftarlara karşı tedbirler alındı. FIFA Lideri yansılar karşısında da batılı ülkeleri suçladı:

“Eğer bu en büyük sıkıntı ise ben istifa edip plaja yatmaya gidiyorum. Müslüman ülke olunca büyük bir sorun oluyor! Bu son dakika değişikliğinin sebebi, o ana kadar yapıp yapamayacağımızı görmekti” 

“Ben elbette Katarlı değilim, Arap değilim, Afrikalı değilim, gay değilim, engelli ya da göçmen emekçi değilim. Ancak onları anlıyorum zira yabancı bir ülkede, bir yabancı olarak ayrımcılığa uğramak ne demek biliyorum.”

“Eğer Avrupa bu göçmenlerin mukadderatını hakikaten önemsiyorsa, Katar’ın yaptığı üzere türel yollar açarak, bu bireylerin Avrupa’ya çalışmaya gelmesinin önünü açar. Onlara bir gelecek ve biraz umut sağlar.”

Tirbünlerde alkol tüketmeye alışkın yabancı taraftarlar, ansızın gelen alkol yasağına karşı şöyle tahliller geliştirdiler:

Yasaklar alkolle sonlu kalmadı elbette:

• Stat etrafındaki barlar, maçtan sonra 1 saat açık kalması kararlaştırıldı
• Toplum içinde flörtleşmek yasaklandı
• Amigo bayanlar omuzdan dize kadar örtülü kıyafetlerle mütevazı giyinmek zorunda
• Yüksek sesli müzik dinlemek ve küfür etmek yasak.
• Domuz eti tüketmek yasak.

Hal bu türlü olunca turistlerin kıymetli bir kısmı, baskılar ve yasaklar nedeniyle Dubai’deki otellerde kalmayı tercih etmeye başladı. Çünkü Dubai, daha esnek ve batı kültürüne uygun kurallara sahip bir Arap ülkesi. 

Bir yasak da direkt saha içine uygulandı: LGBT+ topluluğuna sembolik olarak takviye verme manası taşıyan One Love kol bandının takılması yasaklandı, takan futbolcuya sarı kart verileceği açıklandı: 

Takım kaptanları tarafından klasik kol bandı yerine tercih edilen bu kol bandı, birinci olarak Hollanda tarafından kullanılmıştı. Akabinde pek çok Avrupa ülkesi tarafından desteklendi. Lakin FIFA Katar’da yasakladı bu bandı, hatta para cezası yanına bir de takana sarı kart cezası eklendi. Grup kaptanlarının kart görmemesi için ülkeler bu pazu bandından vazgeçmek zorunda kaldılar.

Tüm bu tartışmaların gölgesinde gerçekleştirilen turnuva açılış seramonisinde kılıçlar konuşunca dünya, kültürlerin kaynaştığı bu aktifliğe biraz kuşkuyla yaklaşmaya başladı:

Tabii ki ellerinde kılıçlarla sahnede dolaşan bir tabur erkeğin bu gösterisi, ülke kültürünün bir yansımasıydı. Elbette o an kimse ziyan görmedi. Lakin bu kültürel göstergelerin, yapılırken 6500 çalışanın hayatını kaybettiği stadyumlardan birinde sergilenmesi kutupları keskinleştiriyordu.

İklim, fırsat eşitsizliği, açlık ve gelir adaletsizliği üzere problemlere parmak bastığı aktivist kimliğiyle tanınan ünlü oyuncu Morgan Freeman da açılışta konuştu: 

İşçi ölümlerinin gerçekleştiği bir tertibe katılması sebebiyle topa tutuldu Morgan Freeman. Birçok insan, kendisinden yaşananlara reaksiyon göstermesini bekledi. Toplumsal medyada çokça paylaşılan “İnsanlık, Afrikalı bir anne çocuğuna ‘Tabağındaki yemek bitecek’ diye bağırdığında kurtulacak.” kelamı falan da hatırlatıldı doğal. Lakin Freeman yalnızca işini yaptı.

Ayrıca Freeman, Katar’ın tanınan YouTuber’ı Ghanim al-Muftah ile insan hakları ve birliktelik iletileriyle dolu bir konuşma da yaptı. al-Muftah bu sırada Kur’an okudu, akabinde ikili Michalengelo’nun Adam’in Yaradılışı tablosunun bir versiyonunu canlandırdı:

Bu ortada bilmeyenler için Morgan Freeman, birinci defa sembolik bir formda “yaratıcı” rolünü üstlenmiyor. Kendisi pek çok dini motif ve hiciv içeren 2003 yapımı Bruce Almighty (Aman Tanrım) sinemasında İlah karakteriyle beyaz perdeye çıkmıştı.

Bir de bedevi entarili maskot çıktı alışılmış ortaya…

Casper’ın Orta Doğu esintileri taşıyan bir versiyonu üzereydi. Katar’ın bu aktiflikle batı ülkelerin hakimiyetinde olan tanınan kültürü yapıbozuma uğratma gayretinin bir eseriydi bu maskot da… Doğal evvelki Dünya Kupası maskotlarından çok daha sempatik ve uygun bir dizayna sahip olduğunu söylemek mümkün.

Ronaldo ve Messi’nin olay yaratan fotoğrafı da birinci bakışta muhakkak olmasa da Dünya Kupası göndermesine sahipti:

İkilinin üzerine satranç oynadığı Louis Vuitton çantası, aslında Dünya Kupası’nın taşındığı çantanın ta kendisi. Üzerinde oynanan satranç oyunu da aslında hakikaten oynanmış ve berabere bitmiş bir oyun. Daha fazla ayrıntısı aşağıdaki içeriğimizde bulabilirsiniz:

İngiltere – İran maçının başında İranlı futbolcular, ülkelerindeki protestoya takviye verme maksadıyla ulusal marşlarını okumadılar:

Ülke idaresi başı açık gezdiği için gözaltına alınan ve bu sırada baskıcı rejim polisi tarafından 16 Eylül 2022 tarihinde öldürüldüğü söylenen Masha Amini’nin cinayetinden sorumlu tutuluyor. Furbolcular da Amini olayından sonra sokağa dökülen halka dayanak vermek maksadıyla mevcut rejime ilişkin ulusal marşı okumayarak reaksiyon gösterdiler.

Taraftarlar da değişik olaylar yaşamaya başladılar. Güvenlik vazifelileri, maç izlemeye gelen futbol muharriri Grant Wahl’dan üzerindeki tişörtü değiştirmesini istemişler, sebebi de gökkuşağı desenli olması:

“Güvenlik vazifelisi ABD-Galler maçı için geldiğim stadyuma beni almadı. “

Grant’ın bu paylaşımına Katar’ın tanınmış bilim insanlarından Dr. Nayef Bin Nahar da şöyle karşılık verdi:

“Bir Katarlı olarak gurur duyuyorum. Batılılar kıymetlerinin kozmik olmadığını ne vakit anlayacak bilmiyorum. Eşit derecede hürmet gösterilmesi gereken farklı kıymetlere sahip öbür kültürler de vardır. Unutmayalım ki Batı insanlığın sözcüsü değildir.”

Kültürel birliktelik sembolü olan bir aktifliğin kültürel çatışmaya dönüştüğünü gösteren bu son olayla birlikte görüyoruz ki Katar, aslında sahip olduğu kıymetleri batılı ülkelere göstermeye çalışıyor. 

Görünen o ki aktiflik boyunca futbol dışında daha pek çok olayı tartışacağız. 2022 Dünya Kupası hakkında daha fazla içeriğimize göz atmayı unutmayın, niyetlerinizi yorumlar kısmına bekliyoruz: