Optik İllüzyonların Bizi Nasıl Kandırdığı Ortaya Çıktı: Tongaya Düşen Aslında Beynimiz Değilmiş!

Mutlaka bir kere karşılaşmış ve hatta birkaç kere yanılmış olabilirsiniz. Görseldeki hangi çizgi daha uzun, daire hangi tarafa dönüyor ve hatta bu elbise, ayakkabı, duvar ne renk… Optik illüzyonlar üzerine dönen tartışmaların internette sonu gelmiyor. Lakin bu tartışmalar bilim dünyasında da karşılık buluyor, bilim insanları beynimizin yahut gözlerimizin nasıl çalıştıklarını anlamak için bu aldatıcı, tartışmalı görselleri kullanıyorlar. 

İngiltere’de bulunan Exeter Üniversitesi’nde vazifeli çevrebilimci Joylan Troscianko ve sinirbilimci Daniel Osorio; bir optik illüzyonun renk ve hal üzere ayrıntıları farklı görmemiz sebebiyle mi yoksa beynimizin algılayış biçimiyle mi ilgili olduğunu araştırdı. 

Örneğin aşağıdaki görselde yer alan iki kısa gri çubuk, aslında birebir renklere sahip:

Ancak birinin beyaz çizgi, başkasının siyah çizgi üzerinde yer alması sebebiyle ikisinin de rengini farklı tonlarda görüyoruz. Muhtemelen soldaki çizginin daha koyu olduğu yorumuna ulaşıyoruz. 

Peki aşağıdaki sıradan görünüm üzere bir resme ya da gerçek haline baktığımızda neden bu karmaşayı yaşamıyoruz? Neden ağaçların yeşil, gökyüzünün mavi olduğu konusunda hemfikiriz? 

Çünkü o güne kadar yaşadığımız tecrübeler, mesela çocukluğumuzda ağaçların görünümündeki rengin yeşil ve tonları olarak isimlendirildiği bize öğretildi. Bugüne kadar optik illüzyonlardaki yanılgıların asıl sebebi olarak bu tip öğrenilmiş durumlar gösteriliyordu, lakin yeni araştırma ile asıl sebebin bu olmadığı anlaşıldı.

Gözlerimizdeki hudut hücreleri, mercekten giren imgeyi beyne iletmeden evvel sıkıştırıyor, tıpkı bilgisayarlardaki .ZİP belgeleri gibi…

Eğer baktığımız manzara görünüm üzere karmaşık değil de optik illüzyona sebep olan görsellerdeki üzere son derece kolay ayrıntılar içeriyorsa bu sıkıştırma süreci sonuca daha çok tesir ediyor. Bir öbür deyişle gözlerimiz, imgeyi sıkıştırıp beynimizin okuyabileceği bildiriler haline getirdiği anda işin rengi değişiyor. Gözlerimiz bu sıkıştırma sürecinde yanılıyor, kusurlu bir bildirisi beyne iletiyor. Yani gözlerimiz kandırılıyor.

Gerçek dünyada sıklıkla karşılaştığımız karmaşık imajlarda de sıkıştırma sonucunda kusurlar yaşanabiliyor. Lakin bu kusurlar, basit bir görselde oluşan yanılgılara kıyasla daha sıkıntı fark ediliyor. Hatta bu fark etme süreci için birçok vakit birinin size çıkıp ‘aslında o gri çizgiler tıpkı renk’ demesi gerekiyor. Sonuç olarak gözlerimizdeki sıkıştırma süreci sonucunda oluşan yanlışlı ileti, beynimiz tarafından okunuyor, bu bildiri gerçekle uyuşmuyor.

Araştırmanın bulguları yeni kuşak HDR teknolojisine sahip TV ve ekran üretimlerinde kullanılacak:

Bilinçli üretilmediği için optik illüzyon demek sıkıntı lakin gözlerimiz, HDR (Yüksek Dinamik Aralık) teknolojisine sahip bir TV ekrandaki en koyu ve en açık renkler ortasındaki kontrast her vakit yanlışsız formda algılamıyor. İşte o siyahların tam olarak siyah, beyazların tam olarak beyaz olarak gösterilse bile gözlerimizdeki bu yanılgıyı çözmek, üstteki üzere araştırmaların sonuçlarına bağlı. 

Bir öteki deyişle yüksek teknolojili HDR ekranların üretiminde aşılması gereken ana sorun; daha net ve gerçekçi, daha yüksek renk doğruluğuna sahip paneller üretmek değil. Bu panellerdeki renkleri ekrana bakan gözlerimiz tarafından hakikat biçimde algılanabileceği imgeler sunan paneller üretmek.