Yapay Zekâya Sorduk: Osmanlı Devleti’nde Sanayi Devrimi Yaşansaydı Ne Olurdu?

Peki ya Sanayi İhtilali Osmanlı’da yaşansaydı, bizi neler bekliyor olurdu?

Cevabı öğrenmek için yapay zekâya sorduk. İşte bu türlü bir şey yaşansaydı olabilecek senaryo…

Osmanlı Devleti’nin Sanayi Devrimi’ni erken bir devirde yakalaması, tarıma dayalı ekonomiyi kökten değiştirirdi.

Hammaddelerini dışa ihraç etmek yerine kendi fabrikalarında işleyerek kıymetli eserler üreten bir ülke hâline gelirdi. Bu durum, Osmanlı’nın Batı’ya ekonomik bağımlılığını azaltır ve güçlü bir mahallî üretim iktisadı kurmasını sağlardı.

Şehirlerde sanayileşme ile büyük bir personel sınıfı ortaya çıkardı. Köylerden kentlere göç hızlanır, İstanbul, İzmir ve Selanik üzere kentler sanayi merkezlerine dönüşürdü. Sanayi üretimi, sırf ekonomik büyümeyi değil; toplumsal yapının da değişimini tetiklerdi. Yeni personel sınıfı ve endüstrici bir burjuvazi, toplumsal haklar ve anayasal taleplerin daha erken ortaya çıkmasına yol açardı.

Sanayi Devrimi’nin teknolojik kazanımları, Osmanlı ordusunun çağdaşlaşmasında kilit rol oynardı.

Osmanlı, Avrupa’ya silah ve teknoloji konusunda bağımlı olmaktan çıkar, kendi çağdaş silahlarını üretebilirdi. Bu da Balkanlar, Kafkaslar ve Kuzey Afrika’da toprak kayıplarını engelleyebilir, hatta bu bölgelerdeki hâkimiyetini pekiştirebilirdi.

Dahası endüstrileşme, yalnızca savaş teknolojilerini değil; ulaşım altyapısını da dönüştürürdü. Demir yolları, limanlar ve köprüler üzere altyapılar sayesinde Osmanlı toprakları ekonomik ve stratejik olarak daha sıkı bir halde birleştirilirdi. Bu durum, bilhassa geniş Osmanlı coğrafyasının yönetimini kolaylaştırır ve merkezileşmeyi güçlendirirdi.

Sanayi Devrimi’ni yaşayan bir Osmanlı, “Hasta Adam” olmaktan çıkıp Avrupa güçleriyle denk bir oyuncu hâline gelebilirdi.

Avrupa’nın endüstrileşmiş imparatorluklarına meydan okuyabilen bir Osmanlı, tahminen de sömürgecilik yarışında kendi kelam sahibi olurdu. Süveyş Kanalı üzere stratejik bölgelerdeki varlığını daha güçlü bir formda koruyabilir, Afrika ve Orta Doğu’daki kaynaklar üzerinde hâkimiyet sağlayabilirdi.

Osmanlı’nın bu yükselişi, Avrupa’nın dünya üzerindeki tesirini de sınırlandırabilirdi. Sanayi İhtilali ile güçlenen Osmanlı, Batı dışı bir alternatif çağdaşlaşma modeli sunarak hem İslam dünyasında hem de öbür sömürge halklarında büyük bir ilham kaynağı olabilirdi. Bu durum, tahminen de Batı’nın sömürgecilik devrini daha erken sona erdirebilirdi.

Eğer Osmanlı Sanayi Devrimi’ni başarabilseydi, I. Dünya Savaşı’nın ve devletin çöküş sürecinin sonuçları farklı olurdu.

Modernleşmiş, endüstrileşmiş bir Osmanlı, memleketler arası arenada güçlü bir imparatorluk olarak varlığını sürdürebilirdi. Türkiye Cumhuriyeti, daha geniş sonlarla ve daha gelişmiş bir altyapıyla, tahminen de Osmanlı’nın devamı niteliğinde kurulurdu.

Bu durumda, Türkiye’nin çağdaşlaşma uğraşları çok daha kolay bir tabanda gerçekleşirdi. Erken bir sanayileşme, eğitim ıslahatlarının da daha erken başlamasını sağlar, bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeleri hızlandırırdı. Bugünkü Türkiye’nin dünya üzerindeki ekonomik ve politik pozisyonu çok daha güçlü olabilirdi.

Osmanlı’nın Sanayi Devrimi’ni gerçekleştirmesi sadece bölgesel değil, global çapta istikrarları değiştirirdi.

Doğu ve Batı ortasındaki güç farkı bu kadar derinleşmez, Avrupa merkezli bir dünya sistemi yerine daha istikrarlı bir milletlerarası yapı ortaya çıkabilirdi. Osmanlı’nın endüstrileşmesi, Soğuk Savaş periyodundan çok daha evvel Batı ve Doğu ortasında bir rekabet ortamı yaratabilirdi.

Böyle bir dünyada Osmanlı, yalnızca İslam dünyasının lideri değil; aynı zamanda çağdaşlaşma ve kalkınma konusunda tüm dünya için bir model olabilirdi. Sanayi Devrimi’nin Osmanlı topraklarında gerçekleşmesi, medeniyetlerin ve güç istikrarlarının tarih boyunca büsbütün farklı şekillenmesine neden olabilirdi.

Kısacası tarihin akışı, yalnız bizim için değil; tüm dünya için değişmiş olabilirdi…